Հռոմեկան կայսրության ծաղկումն ու անկումը

1.10 նախադասությամբ հիմնավորիր Հռոմեկան կայսրության «ծաղկումը» ժամանակաշրջանը:

Հռոմեական կայսրություն Հին Հռոմի հետ-հանրապետական ժամանակաշրջան, որը բնութագրվում է միանձնյա իշխանությամբ և Եվրոպայում, Ասիայում և Աֆրիկայում վիթխարի տարածքներ ընդգրկող պետության հաստատմամբ։ Եզրույթը գործածվում է առաջին կայսր՝ Օգոստոսի կառավարումից սկսած մինչև 476 թվականի Հին Հռոմի պատմությունը բնութագրելու համար։

Հռոմի ընդարձակումը սկսեց հանրապետության ժամանակաշրջանում, սակայն հասավ իր գագաթնակետին Տրայանոս կայսեր գահակալման ընթացքում։ Կայսրությունն իր առավել ծավալման շրջանում զբաղեցնում էր 6.5 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք: Տվյալ պետական միավորման երկարատև գոյատևման շնորհիվ, հռոմեական մշակույթը, օրենքներն ու կառավարման համակարգը մեծ ազդեցություն ունեցան Հռոմեական կայսրության տարածքում ապրող ժողովուրդների վրա։

2.Բնութագրիր Մարկոս Տրայանոսին որպես կայսր, իր քաղաքականությունը, գործունեությունը:

97 թ. Ներվա կայսրը, բանակի բարեհաճությունը ձեռք բերելու նպատակով որդեգրել է նրան։ 98 թ. Ներվայի մահից հետո Տրայանոսը կայսր է դարձել։ Նրա կողմից 101–106 թթ դակերի դեմ վարած պատերազմներն ավարտվել են Դակիայի` Հռոմեական կայսրությանը միացմամբ։ 114-116 թթ. Պարթևական պատերազմների ընթացքում հռոմեական բանակը հասել է մինչև Պարսից ծոցը և անգամ նա գրավել է Պարսկաստանի մայրաքաղաք Պերսեպոլիսը (Տիզբոն)։ 105 թ. հռոմեական նահանգի է վերածել նաբաթեական արաբների թագավորությունը։ Շուրջ 115 թ. հռոմեական նահանգի կարգավիճակ է ստացել Մեծ Հայքը։

Շնորհիվ նվաճողական պատերազմների ընթացքում ձեռք բերված հարստությունների բարելավել է պետական ֆինանսների վիճակը։ Հասարակական շինարարության լայնածավալ ծրագրի միջոցով վերանորոգվել են կայսրության ներսում գցած ճանապարհները և արդիականացվել նավահանգիստները։ Հռոմ քաղաքում կառուցել է իր անունը կրող նոր ֆորում (հրապարակ), որից այսօր հիշատակ է մնացել Տրայանոսի սյունը, որի վրա ամբողջ երկայնքով փորագրված են դակերի հետ պատերազմի դրվագները։ Տրայանոսը մեծ հեղինակություն է վայելել ինչպես ժողովրդի շրջանում, այնպես էլ սենատում ու բանակում։ Կայսեր նման հաջողությունները չէին կարող Հռոմում ընդդիմություն ձևավորել, նրա քաղաքական հակառակորդները ամեն կերպ ջանում էին նրան նսեմացնել ժողովրդի աչքում։ Տրայանոսը մահացել է 117 թ. Կիլիկիայի Սելինունտ քաղաքում՝ Պարթևական պատերազմից Հռոմ վերադարձի ճանապարհին։ Մահից առաջ որդեգրել և իր հաջորդն է դարձրել իր ազգականներից՝ Հադրիանոսին։

3.Բնութագրիր Մարկոս Ավրելիոսին որպես կայսր, իր քաղաքականությունը, գործունեությունը;

Հաջորդել է Անտոնինոս Պիոսին։ 162-166 թթ. հռոմեա-պարթևական պատերազմում հաղթել է պարթևներին, որոնց հետ 166 թ. կնքած պայմանագրով Հռոմեական կայսրությանն է անցել Միջագետքի արևմտյան մասը, Հայաստանը ճանաչվել է անկախ, որտեղ, սակայն, թագավորելու էին Հռոմի դրածոները։ 166-180 թթ. պատերազմում պարտության է մատնել գերմանական ցեղերին և սարմատներին։ 172 թ. ճնշել է Եգիպտոսում բռնկված «բուկոլոսների» (հովիվների) ապստամբությունը։

Լինելով ստոիկյան դպրոցի հետևորդ՝ Մարկոս Ավրելիոսը իր «Խորհրդածություններ» (հունարեն վերնագիրը` «Ինքն իրեն/Ինքն իր համար» հայերեն թարգմանվել է նաև «Գիրք ոսկեղենիկ» անվամբ փիլիսոփայական աշխատության մեջ արտահայտել է ինքնակատարելագործման ձգտում, հոռետեսորեն է վերաբերվել քաղաքական կարգի կատարելագործման հնարավորությանը։

Մարկոս Ավրելիոսի «Խորհրդածություններ» աշխատությունը թարգմանվել է արևելահայերեն հին հունարենից Արամ Թոփչյանի և Գոհար Մուրադյանի կողմից և հրատարակվել 2018 թ.։

4.Համեմատիր այս երկու կայսրերին:

Մարկ Ավրելիոս/ տեսանյութ ռուսերենով/

Մարկ Ավրելիոսի մտքերը/ տեսանյութ ռուսերենով/

Մարկ Ավրելիոս/ տեսանյութ անգլերեն/

5.Մեկ տեսանյութը դիտելուց հետո ամփոփիր 20 նախադասությամբ:

6.Ներկայացրու Դիոկղետիանոս կայսեր կատարած բարեփոխումները, հիմնավորիր վարած քաղաքականության թույլ, ուժեղ կողմերը:

Հռոմեական կայսրության կայսր 284 թ., նոյեմբերի 20-305 թ-ի մայիսի 1։ Դիոկղետիանոսի գահակալմամբ ավարտվում է 3-րդ դարի ճգնաժամը։ Դիոկղետիանոսը զգաց, որ միայնակ կառավարել այդ մեծածավալ կայսրությունն անհնար է, այդ պատճառով կայսրությունը կիսեց երկու հավասարազոր կայսրերի միջև, ովքեր կրում էին Օգոստոս տիտղոսը։ Նրա բաժանման հիման վրա հետագայում ստեղծվեցին Արևմտահռոմեական և Արևելահռոմեական կայսրությունները։ 293 թ. այդ բաժանումն ավելի խորացավ, քանի որ յուրաքանչյուր Օգոստոս ընտրեց ենթակայսրերի՝ Կեսարների, որպեսզի ապահովեն ժառանգների։ Այս կառավարման համակարգը հետագայում հայտնի դարձավ որպես Տետրարխիա (“չորսի իշխանությունը”) կամ Չորրորդապետություն։ Նա կարողանում է հայոց գահին հաստատել ապագա Տրդատ Գ Մեծին։ Նա վարել է խիստ քաղաքականություն, որի շնորհիվ կարողացել է որոշ ժամանակով միավորել կայսրությունը։ Դիոկղետիանոսը միակ կայսրն է, ով ինքնակամ հրաժարվել է գահից։

7.Ներկայացրու Հռոմեկան կայսրության տրոհման պատճառները:

Տերության մեջ հակասությունները սկսեցին միանգամից աճ գրանցել, այդ պատճառով ներքին բալանսը խախտվեց, որից օգտվեցին Հռոմի հարևանները և սկսեցին տարածքներ ավերել։ Թեպետ Դիոկղետիանոսը փորձում էր անդունդից քարշ տալով բարձրացնել Հռոմին, նրանից հետո գահ բարձրացավ Կոստանդինոս Մեծը, և փորձելով բարելավել Հռոմը նրան նորից գցեց անդունը։ Պատճառն այն էր, որ նա սկսեց շքեղ շինություններ կառուցել Հռոմի արևելյան տարածքներում, զարգացնել այնտեղի մարդկությանը և մշակույթը, սակայն այս լավ բանը բերեց վատին, ստացվեց այնպես, որ արևելյան հատվածում ամեն ինչ զարգացած էր, իսկ արդեն մյուս կողմում արևմտուտքում, գյուղական կյանքը դեռ շարունակվում էր։ Դա բերեց նրան, որ այդ երկու կողմերը բաժանվեցին, գործում էր Արևմտյան և Արևելյան կայսրություն։ Այստեղ էր Հռոմի տրոհումը։

Մարյրենի տնային

1.Նախադասության միտքն այնպես արտահայտի՛ր, որ ընդգծված բառը փակագծերում տրված հոլովով լինի:

Թուրինի թանգարաններից մեկում, օրինակ, պահպանվում է մի հարթաքանդակ, որը լողացող մարդ է պատկերում: (թանգարանում)

Եգիպտացի հնագույն քանդակագործի ստեղծած լողորդի շարժումները նման են ժամանակակից բրաս լողաձևի տարրերին: (տարրերը)

Նախորդ հարյուրամյակի առաջին կեսերին մրցումներ են կազմակերպվել ռուսական բանակի «լողացող թիմերի» միջև: (թիմերը)

Սպորտային լողով առաջին անգամ իսկապես հետաքրքրվել են Անգլիայում, 1877 թվականին: (լողը)

2. Փակագծերում տրված գոյականները գրի՛ր պահանջվող ձևով (հոլովով):

Մարդիկ վաղուց են միջոցներ  (միջոցներ) փնտրում վատ տեսողությունը (տեսողություն) լավացնելու համար: 
Վերջապես հայտնագործվեց ակնոցը՝ ապակուց (ապակի) պատրաստված առաջին օպտիկական գործիքը (գործիք): 
Ժամանակակից ակնոցը (ակնոց) երկար ու դժվարին ճանապարհ է անցել, թեև հիմա մեզ թվում է, թե հնարավոր չէ պատկերացնել տեսողությունը (տեսողություն) լավացնելու ավելի հասարակ գործիք:
(Ակնոց) Ակնոցի նման մի բան հնարել էին դեռևս Հին Հռոմում (Հռոմ): Հայտնի է, որ (գլադիատորներ) գլադիատորների կռվի սիրահար Ներոն կայսրը կարճատես էր:
(Կրկես) Կրկեսում տեղի ունեցող ամեն ինչը լավ տեսնելու համար նա օգտվում էր թափանցիկ զմրուխտով (զմրուխտ) պատրաստված մեծ ոսպնյակից (ոսպնյակ):

3.Բառակապակցություններ կազմի՛ր՝ հարցում արտահայտող բառը գոյականներով փոխարինելով:

Հիանալ ումո՞վ: Հիանալ ինչո՞վ:

Հիանալ ուսուցչով։Հիանալ տեսարանով

Սքանչանալ ումո՞վ: Սքանչանալ ինչո՞վ:

Սքանչանալ արտիիստով։ Սքանչանալ խաղով

Տարվել ումո՞վ: Տարվել ինչո՞վ:
Տարվել սիրելիով։ Տարվել երաժշտությամբ։

Բնական համակեցություններ

1. Ի՞նչ բնական համակեցություն գիտեք:
Բնական – բնության կողմից հավասարակշռված համակեցություններ
2. Ինչու՞ են բույսերին համարում արտադրողներ:
Արտադրողներ: Կանաչ բույսերի կողմից սինթեզվող օրգանական նյութերը սննդային շղթայի հիմքն են: Առանց ֆոտոսինթեզի քայքայվում են բոլոր տեսակի համակեցությունները:
3. Թվարկե՛ք էկոհամակարգի երեք հիմնական բաղադրիչներ:

1. արտադրողներ
2. սպառողներ
3. քայքայողներ

Ափոփում Մաթեմատիկա և երևակայություն

1. Քանի՞ աշխատանք է կատարված և տեղադրված բլոգի Մաթեմատիկա առանց բանաձևերի/Մաթեմատիկա և երևակայություն բաժնում։
   4
   
2. Ո՞ր նախագծերին ես մասնակցել․ թվարկել անվանումներով։
   Ձոն ստուգատես
3. Տեղադրիր առարկայի շրջանակներում կատարածդ աշխատանքների/ նախագծերի հղւմները։
   Ձոն ստուգատես
4. Ո՞ր նախագծերին չես մասնակցել, որո՞նք են բացթողումներդ։
   Փինասական կրթություն
5. Ի՞նչ ժամկետում ես պատկերացնում և պատրաստվում կատարել բաց թողնված աշխատանքները, լրացնել բաց թողնված նախագծերը։
   Չգիտեմ
6. Ի՞նչ մաթեմատիկական թեմայով ես ցանկանում տեսնել հաջորդ նախագիծը։
   Մաթեմատիկական խաղերում։
7. Ինչպիսի՞ն կլինի քո մասնակցությունը հաջորդ նախագծին։
   Ակտիվ
8. Ինչպե՞ս կգնահատես առարկայի շրջանակներում մինչ այժմ կատարածդ աշխատանքը
   4-7

Մաթեմատիկա տնային,դասարանական

867․
ա)
2․1
+
-3․5=-1.4
բ)
-4.9
+
-1.3=-6.2
գ)
4.8
–
9.9=-5.1
դ)
6.2
–
-1.7=7.9
ե)
-7.9
–
-1.8=-6.1
զ)
-1.2
–
3.5=4.7
868.
ա)
1.56
+
-8.28=-6.72
բ)
-7.53
–
6.48=-14.01
գ)
-13.75
–
5=-18.75
դ)
12.51
–
17.23=-4.72
ե)
12․285
–
13.999=-1․714
զ)
13.4
–
17.48=-4․08
869․
ա)
-1.2
*
5=-6

բ)
-4.9:7=-0.7
գ)
-6․4։(-0.8)=8
դ)
72։(-0.6)=-120
ե)
(-4.8):0,16=-30
զ)
-1.28:(-6.4)=0.2